Hormonen spelen een cruciale rol tijdens een baring. Ze vullen elkaar aan en werken samen om jouw lichaam klaar te maken om jouw baby op de wereld te zetten. Dit is natuurlijk een prachtig proces wat moeder natuur heeft bedacht, maar ik hoor je denken: betekent dit dan dat ik zonder pijn kan bevallen?! Dat kan ik je helaas niet beloven, maar ik ben er wel van overtuigd dat kennis over deze hormonen en begrijpen wat er in ons lichaam gebeurd ons kan helpen beter met baringspijn om te gaan en de angst ervoor te verminderen.
Laten we beginnen bij het begin: wat zijn hormonen nou eigenlijk precies? Het woord 'hormoon' komt van het Griekse werkwoord 'hormao'. Dit betekent 'in beweging brengen', en laat dat nou precies zijn wat hormonen doen. Het zijn signaalstoffen die worden aangemaakt door hormoonklieren en die zich vervolgens verplaatsen via je bloedbaan. Op die manier leveren ze als het ware berichten af op specifieke plekken in je lichaam waar ze een reactie veroorzaken (Hill, 2020).
Pijn heeft een functie
Het bijzondere is, hormonen kunnen dus als natuurlijke pijnstilling dienen tegen baringspijn, mits op de juiste manier gestimuleerd. Echter worden deze hormonen in eerste instantie juist getriggerd door de pijn. Het begint dus eigenlijk bij een pijnprikkel die in de hersenen naar de hypofyse gaat, de klier die het hormoon oxytocine produceert (de werking daarvan lees je hieronder). Deze pijnprikkel is een signaal dat de bevalling begint, waardoor je als vrouw een veilige plek op gaat zoeken en meer in jezelf keert. Ook triggert dit weer andere hormonen, zoals endorfine, wat als een natuurlijk pijnstiller tegen de pijn dient. Je zou het barende lichaam bijna kunnen vergelijken met een ecosysteem met interacties tussen hormonen waarin alles met elkaar in verbinding staat. Moeder natuur heeft het, zoals altijd, prachtig bedacht.
De belangrijkste hormonen op een rij
Sommige hormonen helpen de baring dus verder op gang, maar er zijn ook hormonen die je liever niet wil aanmaken tijdens een bevalling, omdat ze het proces juist tegen kunnen werken. Hieronder zet ik de belangrijkste voor je op een rij, zodat jij beter weet wat je nodig hebt (of juist niet nodig hebt) tijdens jouw baring.
Oxytocine: Dit is het hormoon van liefde, seks en 'bonding'. Het zorgt ervoor dat je baarmoeder samentrekt, oftewel de weeën die jouw baby (en daarna de placenta) met een neerwaartse druk naar buiten begeleiden. Maar het brengt ook momenten van vreugde in het proces en zorgt ervoor dat de melk begint te stromen. Het zal je dan ook niet verbazen dat de aanmaak van dit hormoon kan worden versterkt door huid op huid contact, liefde, zachte support, gedimde lichten, privacy, etc. Ze noemen het ook wel het 'the energy that gets the baby in is the energy that gets the baby out' principe.
Prolactine: Het woord zegt het misschien al een beetje... lactatie, lactose... Dit hormoon zorgt ervoor dat je melk gaat aanmaken. Het is dan ook een aanvulling op oxytocine en bereikt een piek tijdens de geboorte. Wanneer jouw kindje er is, zal het dan ook door het zoek- en zuigreflex in principe gelijk bij jou aan de borst kunnen drinken.
Adrenaline: Dit is een voorbeeld van een hormoon die het geboorteproces juist tegen kan werken. Het komt vrij bij angst en stress en is dan ook de tegenhanger van oxytocine. Het is het 'fight, flight or freeze' principe. Het kan de baring vertragen en de aanmaak van oxytocine blokkeren. Ontstaat er toch stress? In de meeste gevallen, zoals een verandering van omgeving (van thuis naar het ziekenhuis) of de overgang van de ontsluitingsfase naar de uitdrijvingsfase (waarin je als vrouw ineens alertheid kan ervaren voor eventuele gevaren in je omgeving), zou dit met de juiste mindset en support weer geremd kunnen worden.
Melatonine: Dit hormoon komt vrij in een donkere en rustige omgeving. Je hebt het bijvoorbeeld ook nodig voor slaap. Het geeft een boost aan oxytocine. Logischerwijs kunnen felle lichten, onderbrekingen en observaties de aanmaak ervan afremmen.
Endorfine: Dit hormoon is een reactie op oxytocine en werkt als een natuurlijke pijnstiller. Het wordt gestimuleerd door zachte aanraking, liefde, beweging en vreugde. Het wordt dan ook weer versterkt door oxytocine.
Bekrachtigende keuzes
Hoewel er steeds meer belangstelling is naar en kennis over het natuurlijke proces wat geboorte is, escaleert het technologie gebruik in en de medicalisering van de geboortezorg. Ook neemt het gebruik van een epiduraal (een ruggenprik) onder barende vrouwen nog steeds toe, ondanks de risico's en eventuele bijwerkingen (Newnham, McKellar & Pincombe, 2017). Buiten het feit dat vrouwen ten alle tijden zelf moeten kunnen beslissen hoe zij willen baren, vind ik dit toch zorgelijk. Ik ben er namelijk van overtuigd dat als we volledige, transparante informatie verspreiden over de natuurlijke werking van het lichaam, hormonen en de functie van pijn, de angst voor baren verminderd zou kunnen worden en we bekrachtigende keuzes voor onszelf en ons kindje kunnen maken. Het begint allemaal bij de normalisatie van geboorte en vertrouwen in het vrouwelijk lichaam.
'Us, women, we can do hard things.'
Bronnen:
1. Hill, M. (2023). De Cyclus Strategie: Gebruik je hormonen en laat je cyclus in je voordeel werken. Haarlem, Nederland: Xander Uitgevers B.V.
2. Newnham, E., McKellar, L.V., & Pincombe, J.I. (2017). Paradox of the institution: findings from a hospital labour ward ethnography. BMC Pregnancy & Childbirth.